Cechują się znaczącą odmiennością w porównaniu z przeciętnym w danej kulturze sposobem doświadczania i odczuwania świata. Istotnymi cechami zaburzenia osobowości są głęboko zakorzenione i nieprzystosowawcze wzorce relacji ze środowiskiem, a także myślenia o nim – odnoszenia się do innych.
Problemy te dotyczą zaburzonej struktury osobowości człowieka w związku z tym konsekwencji w różnych dziedzinach życia tego człowieka. Odmienność taka dotyczy sposobu postrzegania, interpretowania wydarzeń i zachowań innych ludzi – tych bliskich jak i dalszych, dotyczy także wyobrażeń, myślenia o sobie i innych, trudności w dostosowaniu przeżywanych emocji do realnych wydarzeń czy sytuacji. Problemy te są też często związane z subiektywnie przeżywanym cierpieniem, zbyt zbyt dużą lub małą intensywnością przeżywanych przez takie osoby emocji, pojawiają się także trudności w panowaniu nad sobą, swoimi popędami, działaniem często wbrew ogólnym wartościom ludzkim. Powyższe cechy utrudniają danej osobie prawidłowe funkcjonowanie społeczne, rodzinne czy zawodowe i często uniemożliwiają rozwój w tych obszarach.
W przypadku zaburzeń osobowości są to utrwalone cechy, głęboko zakorzenione, trwałe, mało elastyczne. Nie są związane z chorobą somatyczną czy z organiką. Ujawniają się w dzieciństwie, okresie dojrzewania lub nawet w życiu dorosłym. Często są powodem cierpienia i trudności w kontaktach z innymi ludźmi. Dotyczy również przeżywania siebie i innych w stosunku do samego siebie i otoczenia.
Zaburzenia osobowości można tłumaczyć w następujący sposób:
Generalnie ludzie zachowują się w pewien sposób, dokonują zmian w zachowaniu w zależności od okoliczności w jakich się znajdują czy też okresu życia, w którym obecnie są. Dostosowują się elastycznie do okoliczności, do osób, cechuje ich zmienność myślenia, odczuwania. Dotyczy to kontaktów czy sytuacji w pracy, wśród znajomych, bliskich, na ulicy. W każdej z tych sytuacji ludzie czują się inaczej i zachowują. Osoba cierpiąca na zaburzenie osobowości często będzie wyraźnie i niezmiennie czuć, przeżywać różne sytuacje, osoby i siebie oraz w specyficzny sposób nawiązywać (lub nie) relacje.
Wśród zaburzeń osobowości możemy wymienić:
- osobowość paranoiczną
- osobowość schizoidalną
- osobowość dyssocjalną
- osobowość chwiejną emocjonalnie
- osobowość histrioniczną i histeryczną
- osobowość anakastyczną
- osobowość lękową (unikającą)
- osobowość zależną
- osobowość narcystyczną
- osobowość bierno-agresywną
- osobowość z pogranicza Borderline
Kwestią sporną w psychiatrii jest przyczyna powstawania zaburzeń, ich charakterystycznych objawów jak też klasyfikacji poszczególnych typów. Zgodność jest w tym, iż podstawową metodą leczenia większości zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia czasem połączona z farmakoterapią.